Στα φυτά διοχετεύεται νερό από παρακείμενη ιχθυοκαλλιέργεια. Εδώ τα φυτά δρουν σαν φίλτρο για το νερό, αποσπώντας από αυτό όλα τα θρεπτικά του στοιχεία (και είναι πολλά αυτά) και το γυρνούν πάλι στα ψάρια πεντακάθαρο. Πρόκειται δηλαδή για ένα κλειστό κύκλωμα ιχθυοκαλλιέργειας που σαν φίλτρο της χρησιμοποιεί τις ρίζες των φυτών.
Ετυμολογικά, πρόκειται για την σύντμηση 2 λέξεων, της Λατινικής “aqua” (που σημαίνει νερό) και της Αρχαιοελληνικής “πόνος” (που σημαίνει, μεταξύ άλλων, εργασία). Αν και οι ρίζες τις χάνονται στον χρόνο, η αναβίωσή της την κάνει μια από τις πλέον υποσχόμενες νέες μορφές καλλιέργειας, τα οφέλη της οποίας (τόσο για την καλλιέργεια όσο και για το περιβάλλον) ακόμα διερευνώνται.
Σε τί, λοιπόν, διαφέρει η ακουαπονική από την υδροπονία και την αεροπονία;
Στην υδροπονία, η λίπανση γίνεται μέσω της προσθήκης διαφόρων σκευασμάτων (χημικής κυρίως προέλευσης) μέσα στο νερό. Το νερό αυτό πρέπει να καθαρίζεται με ισχυρά φίλτρα που απομακρύνουν τις περιττές ουσίες που δεν χρησιμοποιήθηκαν από τα φυτά. Στη συνέχεια, ξαναλιπαίνεται. Κατά καιρούς, το νερό, λόγω αδυναμίας περαιτέρω καθαρισμού από τα φίλτρα, αποβάλλεται.
Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι, αντίθετα προς τη γενική γνώμη, η υδροπονική μέθοδος καλλιέργειας ΔΕΝ θεωρείται βιολογική καλλιέργεια από καμία χώρα του κόσμου.
Παρόμοια, στην αεροπονία, η λίπανση γίνεται πάλι μέσω της προσθήκης διαφόρων σκευασμάτων (πάλι κυρίως χημικής προέλευσης) μέσα στο νερό το οποίο ψεκάζεται στις ρίζες των φυτών. Και αυτό το νερό πρέπει να καθαρίζεται με ισχυρά φίλτρα που απομακρύνουν τις περιττές ουσίες που δεν χρησιμοποίησαν τα φυτά. Στη συνέχεια, ξαναλιπαίνεται. Κατά αραιά χρονικά διαστήματα, το νερό, λόγω αδυναμίας περαιτέρω καθαρισμού από τα φίλτρα, αποβάλλεται.
Όπως και στην υδροπονική, έτσι και η αεροπονική μέθοδος καλλιέργειας ΔΕΝ θεωρείται βιολογική καλλιέργεια από καμία χώρα του κόσμου.
Αντίθετα με τις 2 παραπάνω καλλιέργειες, η ακουαπονική (aquaπονική ή aquaponics) δεν χρησιμοποιεί χημικά λιπάσματα και άλλα πρόσθετα στο νερό. Η λίπανση του νερού προέρχεται από 100% οργανικό λίπασμα ψαριών, εξαιρετικά πλούσιο σε μέταλλα, ιχνοστοιχεία και ότι είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη του φυτού. Για τον λόγο αυτό πολλοί την ονομάζουν “Υδροπονία με ψάρια“.
Η πλήρης απουσία χημικών λιπασμάτων και άλλων επιπρόσθετων ουσιών είναι αυστηρά επιβεβλημένη για τη λειτουργία ενός συστήματος ακουαπονικής. Αν, για παράδειγμα, ο καλλιεργητής προσθέσει χημικές ουσίες για την ταχύτερη ανάπτυξη των ψαριών, τα φυτά του θα πεθάνουν. Αντίστροφα, η οποιαδήποτε προσθήκη χημικού λιπάσματος στα φυτά θα σκοτώσει γρήγορα όλα τα ψάρια. Είναι δηλαδή σαφές ότι τα παραγώμενα τρόφιμα από μια ακουαπονική καλλιέργεια είναι απολύτως ασφαλή για την ανθρώπινη υγεία.
Παρ’ ολα αυτά, η Ευρωπαϊκή νομοθεσία ορίζει αυστηρά ότι ούτε η ακουαπονική θεωρείται βιολογική καλλιέργεια στην Ευρώπη. Πιστεύουμε ότι είναι ζήτημα χρόνου ώστε η Ακουαπονική να οριστεί επίσημα ως βιολογική καλλιέργεια. Για την ώρα, έχει καταταχθεί στην κατηγορία που ονομάζεται “βιοασφαλής καλλιέργεια“. Για το ευρύτερο όμως κοινό, σε παγκόσμιο επίπεδο, η ακουαπονική θεωρείται 100% βιολογική μορφή καλλιέργειας.
Είναι η ακουαπονική βιοασφαλής καλλιέργεια;
Η ακουαπονική αποτελεί μείξη της ιχθυοκαλλιέργειας και της υδροπονίας. Εδώ, λοιπόν βρίσκεται και η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα. Η προσθήκη χημικών λιπασμάτων ή εντομοκτόνων στα φυτά (ή στον χώρο γύρω από αυτά) θα μολύνει και θα αλλοιώσει την ποιότητα του νερού σημαντικά. Σαν αποτέλεσμα θα έχουμε τον σταδιακό θάνατο των ψαριών της ιχθυοκαλλιέργειας.
Αντίστροφα, η προσθήκη χημικών παρασκευασμάτων για την καλή υγεία των ψαριών και την καταπολέμηση πιθανών ασθενειών τους θα οδηγήσει γρήγορα σε σημαντικά προβλήματα στην καλλιέργεια των φυτών αφού θα διαταράξει και πάλι την ποιότητα του νερού.
Με άλλα λόγια, τα χημικά που βοηθούν στην ανάπτυξη των φυτών κάνουν κακό στα ψάρια και τα χημικά και οι ορμόνες που βοηθούν στη βελτίωση της παραγωγής ψαριών βλάπτουν σοβαρά τα φυτά. Συνεπώς, είναι η ίδια η συνύπαρξη των δύο καλλιεργειών που απαιτεί τη χρήση βιολογικών μόνο σκευασμάτων και μεθόδων καταπολέμησης ασθενειών τόσο για τα φυτά όσο και για τα ψάρια. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσουμε ότι, σε πολλές περιπτώσεις, τα ψάρια που βρίσκουμε στην αγορά είναι επιβαρυμένα με διάφορα στοιχεία ασύμβατα με την υγιεινή διατροφή που θα έπρεπε να ακολουθούμε.
Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα Ακουαπονικής
Η Ακουαπονική (Ενυδρειοπονία) αποτελεί σχετικά νέα μέθοδο καλλιέργειας στο σύνολό της. Ναι μεν έχουμε ήδη την ανάπτυξη της υδροπονίας και της ιχθυοκαλλιέργειας γλυκού νερού, ο συνδυασμός τους όμως σε μία καλλιέργεια γεννήθηκε σχετικά πρόσφατα.
Πλεονεκτήματα Ακουαπονικής
Η Ακουαπονική βρίσκει όλο και περισσότερους οπαδούς σε όλο τον κόσμο. Οι λόγοι είναι οι εξής:
- Δεν χρειάζεται χώμα
- Απαιτεί ελάχιστη ποσότητα νερού (το νερό ανακυκλώνεται φιλτραρισμένο)
- Μηδαμινά έξοδα για λίπασμα
- Οικολογική μέθοδος χωρίς απόβλητα στο περιβάλλον
- Ύψιστη παραγωγικότητα
- Ελάχιστοι εχθροί για τα φυτά
- Κανένα ζιζάνιο λόγω απουσίας χώματος
- Εύκολη συντήρηση
- Εύκολη συγκομιδή
- Ελάχιστος απαιτούμενος χώρος για καλλιέργεια
- Παραγωγή ψαριών
- Ελάχιστη απαιτούμενη ενέργεια ακόμα και για σχετικά μικρά συστήματα
- Υπέροχη γεύση των καρπών και φύλων
- Ταχύτατη ανάπτυξη των φυτών και μεγάλη απόδοση. Θεωρείται (μέχρι και σήμερα) η αποδοτικότερη μέθοδος καλλιέργειας
- Μπορείτε να φτιάξετε ένα μικρό σύστημα ακουαπονικής ακόμα και στο σπίτι σας και να απολαμβάνετε φρεσκότατα λαχανικά και αρωματικά
Μειονεκτήματα Ακουαπονικής
- Απαιτεί συστηματική παρακολούθηση
- Γίνεται εύκολη μετάδοση των ασθενειών από φυτό σε φυτό
Τα ψάρια στην Ακουαπονική
Η σωστή επιλογή ψαριού για ένα σύστημα ακουαπονικής θέλει μεγάλη μελέτη και προσοχή και, τελικά, θα καθορίσει και την υγεία του συστήματος. Ξεκινάμε με το δεδομένο ότι πρέπει να επιλέξουμε ψάρια γλυκού νερού. Επίσης, το είδος ψαριού που θα διαλέξουμε πρέπει να μπορεί να μεγαλώσει σε κλειστό και ελεγχόμενο σύστημα. Αυτά είναι μόνο η αρχή. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που θα καθορίσουν ποιο είδος είναι κατάλληλο για την ακουαπονική μας καλλιέργεια.
Θέλουμε φαγώσιμα ψάρια;
Είναι η πρώτη και βασικότερη ερώτηση. Αρκετοί άνθρωποι επιλέγουν την ακουαπονική καλλιέργεια αποκλειστικά για την παραγωγή των λαχανικών τους. Αρκετοί οι λόγοι για μια τέτοια επιλογή. Για παράδειγμα, μπορεί να μην τους αρέσουν τα ψάρια του γλυκού νερού. Τα πράγματα είναι αρκετά εύκολα τότε.
Το χρυσόψαρο αποδεικνύεται ίσως η καλύτερη επιλογή. Μπορεί να μην είναι βρώσιμο (αυτό δεν ισχύει για όλους), όμως είναι πολύ προσαρμόσιμο ψάρι, μπορεί να μεγαλώσει παντού, τρώει τα πάντα και είναι ανεκτικό στις μεταβολές της θερμοκρασίας. Βρίσκεται πολύ εύκολα στην αγορά και είναι οικονομικότατο. Το Ιαπωνικό Koi είναι μια εξ’ ίσου καλή επιλογή για τους ίδιους λόγους.
Ποιές είναι οι καιρικές συνθήκες της περιοχής;
Το είδος του ψαριού που θα επιλέξουμε θα πρέπει να μπορεί να επιβιώσει στις καιρικές συνθήκες της περιοχής στην οποία βρίσκεται το εν λόγω σύστημα ακουαπονικής. Θα ήταν, για παράδειγμα, ουτοπικό να περιμένουμε από τον αρκτικό σολομό ή την πέστροφα να επιβιώσουν σε ένα παραλιακό χωριό της Κρήτης. Όταν φύγει ο βαρύς χειμώνας, θα ξεκινήσουν και τα προβλήματα του ψαριών.
Η λάθος επιλογή στο ψάρι θα μας στοιχίσει
Σε κάθε περίπτωση, καλό θα είναι να μονώσουμε καλά τη δεξαμενή των ψαριών. Θα δώσουμε έτσι μεγαλύτερη θερμοκρασιακή σταθερότητα στο σύστημά μας. Αυτό θα ωφελήσει τόσο τα φυτά όσο και τα ψάρια μας και θα τα προστατέψει από ενδεχόμενες παρατεταμένες αυξομειώσεις της θερμοκρασίας. Πριν κάνουμε την τελική μας επιλογή, πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπ’ όψιν τη μέση ανώτατη και κατώτατη θερμοκρασία στην περιοχή μας αλλά και τη διάρκεια των υψηλών και χαμηλών θερμοκρασιών.
Τα ψάρια μας θα είναι ιδιαίτερα ασφαλή αν βρισκόμαστε σε περιοχή με μικρές μεταβολές στη θερμοκρασία. Όμως δύσκολα θα βρούμε περιοχές στην Ελλάδα με τόσο σταθερό κλίμα. Έτσι, μπορεί, ανάλογα με το ψάρι που έχουμε επιλέξει, να κλιθούμε να ζεστάνουμε ή να ψύξουμε το νερό. Η λάθος επιλογή στο ψάρι μπορεί, δηλαδή, να μας στοιχίσει πολύ σε ρεύμα. Για μεγαλύτερη θερμοκρασιακή σταθερότητα, πολλοί επιλέγουν να βυθίσουν τη δεξαμενή των ψαριών στο σώμα, αφήνοντας το πολύ 20 εκατοστά της δεξαμενής να προεξέχει. Η γη προσφέρει την καλύτερη μόνωση από ζέστη και κρύο. Μόνο το ανώτατο στρώμα του εδάφους (μερικά εκατοστά) αλλάζει θερμοκρασία με τις εποχές. Για όσους έχουν τη δυνατότητα να το πράξουν, είναι η καλύτερη και οικονομικότερη λύση.
