Είναι από τους βασικότερους στόχους του σύγχρονου κόσμου η δημιουργία εντατικών μεθόδων καλλιέργειας που θα μπορούν να αποδόσουν καρπούς ακόμα και στα πλέον άγονα μέρη του πλανήτη μας (ή και ακόμα μακρύτερα).
Η βελτίωση της παραγωγής ήταν στόχος κάθε κοινότητας από τότε που ξεκίνησαν οι καλλιέργειες για το ανθρώπινο είδος. Οι καιρικές συνθήκες ήταν εχθρός και φίλος. Μπορούσαν να κάνουν τις τοπικές καλλιέργειες αποδοτικές ή να τις καταστρέψουν σε ελάχιστο χρόνο. Η αναζήτηση νέων μεθόδων καλλιέργειας ήταν πάντα για τον άνθρωπο ζήτημα επιβίωσης.
Νέες, υπερ-αποδοτικές μέθοδοι καλλιέργειας
Από την αρχαιότητα ήταν γνωστό ότι μια καλλιέργεια μπορεί να γίνει επιτυχημένη ακόμα και χωρίς χώμα. Μπορεί αυτό να φαίνεται εντελώς αντίθετο με όσα έχουμε μέχρι τώρα διδαχθεί και βιώσει, είναι όμως γεγονός ότι σε κάποια μέρη του κόσμου οι καλλιέγειες γίνονταν απουσία χώματος. Ο λόγος είναι απλός. Το έδαφος των περιοχών αυτών ήταν ιδιαίτερα ασταθές και ανάγκασε τους κατοίκους να καταφύγουν σε εναλλακτικές μεθόδους καλλιέργειας και, μάλιστα, με πολύ μεγάλη επιτυχία.
Σήμερα, η τεχνολογία μας επέτρεψε να πάμε ένα βήμα μπροστά και να δημιουργήσουμε συνδυασμούς καλλιεργειών, η αποδοτικότητα των οποίων μπορεί να φέρει αυτάρκεια σε πολυπληθείς κοινότητες ακόμα και με ελάχιστη καλλιεργήσημη επιφάνεια. Αναφερόμαστε στις νέες μεθόδους καλλιέργειας που ονομάζονται υδροπονική, αεροπονική και ακουαπονική (ή ενυδρειοπονία).
Υδροπονία, η ιστορία της και οι παραλλαγές της
Η υδροπονία αναβίωσε αρκετά πρόσφατα. Διαδόθηκε στη δεκαετία του 1940 και εδραιώθηκε στον αναπτυγμένο κόσμο στα τέλη της χιλιετίας. Ξεκίνησε στην πραγματικότητα πολύ πιο πίσω στην αρχαία ιστορία μας. Ας εξερευνήσουμε εν συντομία την ιστορία της υδροπονίας.
Η υδροπονία είναι ένα είδος καλλιέργειας κατά την οποία τα φυτά καλλιεργούνται σε περιβάλλον χωρίς χώμα. Στην υδροπονική καλλιέργεια, το νερό μεταφέρει θρεπτικά συστατικά στις ρίζες των φυτών, συνήθως με διάλυμα πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά. Τα οφέλη είναι ταχύτεροι ρυθμοί ανάπτυξης, μειωμένη σπατάλη πόρων και αυξημένες αποδόσεις.
Δεν χρειάζεται εύφορη γη, σκάψιμο, ούτε ξεχορτάριασμα, έχει ελάχιστα ως και καθόλου βλαβερά έντομα, είναι παντός καιρού, απαιτεί ελάχιστα εργατικά χέρια, χρησιμοποιεί κατά 90% περίπου λιγότερο νερό… είναι αδύνατον να μην την λατρέψεις!
Επτά θαύματα του κόσμου
Σύμφωνα με τον ελληνικό πολιτισμό, οι Κρεμαστοί Κήποι της Βαβυλώνας ήταν μεταξύ των Επτά Θαυμάτων του Αρχαίου Κόσμου. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, οι κήποι χτίστηκαν τον 6ο αιώνα, βασιζόμενοι αποκλειστικά στον ποταμό Ευφράτη ως πηγή άρδευσης. Χωρίς χώμα διαθέσιμο στην άνυδρη έρημο, μπορεί να είναι το πρώτο παράδειγμα επιτυχημένης υδροπονίας. Είτε είναι πραγματοκίτητα είτε μύθος, διακρίνεται ξεκάθαρα η επιθυμία των τότε λαών για την δημιουργία υπέρ-καλλιεργειών, σταθερής παραγωγής ακόμα και με τά χειρότερα καπρίτσια του καιρού.
Τον 10ο αιώνα, οι Αζτέκοι φέρεται να χρησιμοποιούσαν πλωτούς κήπους σε κοντινές λίμνες και οι Κινέζοι χρησιμοποίησαν την υδροπονία για ορυζώνες χωρίς έδαφος από τον 13ο αιώνα.
Μια πιο πρόσφατη ιστορία για την υδροπονία
Μέχρι τον 16ο αιώνα, ο Βέλγος Jan van Helmont κατέγραψε την παλαιότερη γνωστή επιστημονική έρευνα για την υδροπονία. Σημείωσε ότι το νερό μετέφερε θρεπτικά συστατικά στα φυτά. Βασιζόμενος στην προηγούμενη δουλειά του Jan van Helmont, το 1699, ο John Woodward δημιούργησε το πρώτο στον κόσμο υδροπονικό θρεπτικό διάλυμα αφού κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ανάπτυξη των φυτών που επωφελείται από τα θρεπτικά συστατικά στο νερό ήταν πιο προσιτή από το έδαφος.
Ο 20ός αιώνας ήταν μια αναταραχή μελετών και προόδων για το πώς μεγαλώνουμε. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, ο Δρ William F. Gericke του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια επέκτεινε τα εργαστηριακά πειράματα σε περαιτέρω μελέτες σχετικά με τη διατροφή σε πρακτικές, εμπορικές καλλιέργειες που αναπτύσσονται έξω. Επινόησε τον όρο «υδροπονική». μια λέξη που προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις, υδρο, που σημαίνει νερό και πόνος που σημαίνει εργασία, ή «υδροεργασία». Το έργο του είναι η βάση για τη σύγχρονη υδροπονική ανάπτυξη.
Ο στρατός των ΗΠΑ έκανε πιο πρόσφατες προόδους, κυρίως καινοτομίες που επινοήθηκαν λόγω της ανάγκης. Ένα παράδειγμα είναι το Wake Island, μια ατόλη στον Ειρηνικό Ωκεανό και συχνή στάση ανεφοδιασμού. Ανίκανο να παράγει καλλιέργειες, το βραχώδες έδαφος εμπόδιζε την παραδοσιακή γεωργία. Η Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ κατασκεύασε μικρά κρεβάτια υδροπονικής καλλιέργειας 120 τετραγωνικών ποδιών, τα οποία τελικά παρήγαγαν εβδομαδιαία απόδοση 90 κιλών φρέσκων προϊόντων κάθε εβδομάδα.
Λόγοι ανάπτυξης νέων μεθόδων καλλιέργειας
Ας σκεφτούμε αρχικά ποιες ήταν οι ανάγκες που οδήγησαν στις καλλιέργειες με χημικά λιπάσματα και εντομοκτόνα. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα (λίγο μετά το 1800), ο πληθυσμός της Γης αριθμούσε περίπου το 1 δισεκκατομύριο κατοίκους. Γύρω στο 1930 (μόλις 130 χρόνια αργότερα), ο πληθυσμός έφτασε τα 2 δισεκατομμύρια. Από εκεί και πέρα τα πράγματα άλλαξαν ραγδαία. Ακόμα ένα δις προστέθηκε στα επόμενα 30-35 χρόνια και στις μέρες μας κοντεύει τα 7 δις.
Ταξιδεύοντας πάλι πίσω στον 19ο αιώνα, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού μιας χώρας παρήγαγε την τροφή που κατανάλωνε και με το πλεόνασμα αποκτούσε επιπλέον εισόδημα. Με τον τρόπο αυτό οι ανάγκες σε προϊόντα διατροφής του πληθυσμού καλύπτονταν, τουλάχιστον στις εύφορες χώρες. Όσο για εκείνες που δεν είχαν τη δική τους παραγωγή, ήταν καταδικασμένες να εξαρτώνται οικονομικά από άλλες (γειτονικές κυρίως) χώρες και οι κάτοικοί τους να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα επιβίωσης. Οι αστικές περιοχές ήταν ελάχιστες και δεν συγκέντρωναν ακόμα μεγάλους πληθυσμούς, συνεπώς η ντόπια παραγωγή συνήθως αρκούσε.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι μόνο οι πλέον εύφορες περιοχές του πλανήτη ήταν από την αρχαιότητα εκείνες που ανέπτυξαν πολιτισμό και τεχνολογία, έκαναν μεγάλα έργα και έμειναν στη ιστορία. Η άφθονη τροφή τους έδινε αρκετό εισόδημα μέσω των εξαγωγών αγαθών. Ο καταμερισμός της εργασίας τους παρείχε επίσης τον απαραίτητο χρόνο για να ασχοληθούν με την ανάπτυξη της σκέψης και να δημιουργήσουν τα γνωστά θαύματα της αρχαιότητας. Το μόνο δεινό που μπορούσε να ανακόψει την ανοδική τους πορεία ήταν ο πόλεμος. Αρκετούς αιώνες μετά, η ανάπτυξη της τεχνολογίας θα έφερνε την επανάσταση στον τομέα της καλλιέργειας και της διατροφής.
Βιομηχανοποίηση της αγροτικής παραγωγής
Η βιομηχανοποίηση της αγροτικής παραγωγής (τρακτέρ, θεριζο-αλωνιστικές μηχανές κ.α.) έδωσε την δυνατότητα στους ολιγάριθμους πλέον αγρότες να παράγουν πολύ περισσότερα προϊόντα και να τροφοδοτούν επαρκώς τα αστικά κέντρα.
Αυτό όμως έπαψε να είναι αρκετό όταν η πλειοψηφία του πληθυσμού κατοίκησε τα μεγάλα πλέον αστικά κέντρα και η παραγωγή τροφής έπρεπε να γίνει από έναν δυσανάλογα μικρό αριθμό αγροτών. Τα προβλήματα της βιολογικής (μέχρι τότε) γεωργίας γιγαντώθηκαν. Ο κίνδυνος να μείνουν οι πόλεις και κωμοπόλεις χωρίς τροφή γινόταν πλέον υπαρκτός. Η ολοένα και μικρότερη καλλιεργήσιμη γη αδυνατούσε να καλύψει τις τότε ανάγκες. Αρκούσε μόνο μια επιδρομή από έντομα για να καταστρέψει την σοδειά σε πολλά τετραγωνικά χιλιόμετρα για ένα ολόκληρο έτος. Τα ζιζάνια που έβριθαν στην καλλιεργήσιμη γη δεν άφηναν τα λαχανικά αν αναπτυχθούνστερώντας τους την τροφή και το νερό. Τα υγειή τρόφιμα σάπιζαν κατά τη μεταφορά αφού έπρεπε να διανύσουν τεράστιες αποστάσεις για να φτάσουν στις πόλεις.
Οι νέες ανακαλύψεις στον τομέα της χημείας έφεραν την επανάσταση! Ο απλός αγρότης μπορούσε πλέον με κάποιους ψεκασμούς να εξοντώσει τα βλαβερά έντομα και με εμποτισμό της γης με κάποια χημικά σκευάσματα (πριν την καλλιέργεια του εδάφους) να καταστρέψει τα ζιζάνια. Και αρκετά αργότερα, στις μέρες μας, οι νέοι γενετικά τροποποιημένοι σπόροι μπορούσαν να αντέξουν τη μεταφορά.
Από εκεί και πέρα η ιστορία είναι γνωστή σε όλους μας. Γιατί, όπως είναι πλέον προφανές, ψεκάζοντας το έδαφος με δηλητήριο δηλητηριάζει πρώτα-πρώτα το ίδιο το έδαφος. Ποτίζοντάς το με χημικά ζιζανιοκτόνα το δηλητηριάζει ακόμα περισσότερο. Και το δηλητήριο περνάει στο νερό που πίνουμε και στον αέρα που αναπνέουμε. Πρώτοι οι αγρότες πλήρωσαν το τίμημα της ανεξέλεγκτης χρήσης των χημικών. Με πρωτοπόρο χώρα τις ΗΠΑ, στις αγροτικές περιοχές υπήρξε τεράστιος αριθμός τερατογεννήσεων (σε ανθρώπους και ζώα), απότομη και παράλογη αύξηση σε κρούσματα καρκίνου, αναπνευστικά προβλήματα και πολλές άλλες ασθένειες. Εδώ δεν προσπαθούμε ούτε να εκφοβίσουμε κανέναν αλλά ούτε και να καλύψουμε την αλήθεια. Μιλάμε για πραγματικά καταγεγραμμένα περιστατικά που άλλαξαν τις ζωές πολλών ανθρώπων, των οικογενειών τους αλλά και ολοκληρώνει περιοχών. Τελικά, αυτοί που πλήρωσαν το μεγαλύτερο τίμημα δεν ήταν μόνο τα έντομα και τα ζιζάνια αλλά οι ίδιοι οι άνθρωποι.
Επιπλέον, η γενετική μετάλλαξη των σπόρων δημιούργησε προϊόντα με υπέροχο σχήμα, πολύ μεγάλη αντοχή στις κακουχίες της μεταφοράς αλλά με ελάχιστη ως και καθόλου γεύση.
